De verdiepende RI&E gevaarlijke stoffen: vormt blootstelling aan gevaarlijke stoffen een risico?

Een groot aantal bedrijven heeft in meer of minder mate te maken met gevaarlijke stoffen. Wanneer medewerkers werken met gevaarlijke stoffen is het van belang inzichtelijk te krijgen hoe hoog medewerkers worden blootgesteld aan deze gevaarlijke stoffen. Vanuit de Arbowet is het verplicht om een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) te maken voor gevaarlijke stoffen. In de RI&E staan de risico’s van gevaarlijke stoffen en de maatregelen die worden genomen, omschreven. De RI&E maakt duidelijk of er meer maatregelen noodzakelijk zijn om de blootstelling voldoende te beheersen.

Wat zijn gevaarlijke stoffen en wat zijn de risico’s?

Gevaarlijke stoffen zijn alle vaste stoffen, vloeistoffen of gassen die schade kunnen veroorzaken door inademing, inslikken of contact met de huid. Directe effecten kunnen irritatie of roodheid zijn. Maar vaak treden de effecten van blootstelling pas later op, dit kan jaren duren. Dat maakt het inschatten van het risico voor een leek extra lastig. Voorbeelden van ziekten zijn: luchtwegaandoeningen (zoals astma, rinitis, asbestose en silicose), schade aan inwendige organen, waaronder de hersenen en het zenuwstelsel en arbeidsgerelateerde kanker (zoals leukemie, longkanker, mesothelioom en kanker in de neusholte).

Veel producten en materialen waarmee je in de bouw werkt, kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid van je werknemers. Klik hier voor voorbeelden in de bouw. Hier wordt onder ander ingegaan op kwartstof, houtstof, chroom-6, oplosmiddelen in o.a. verven, dieselmotoremissies, cement en Polyurethaan (PUR).

Waarom de RI&E gevaarlijke stoffen?

1 op de 6 werknemers loopt het risico om ziek te worden, omdat zij op het werk te maken hebben met gevaarlijke stoffen. Jaarlijks sterven naar schatting 4.100 mensen door beroepsziekten, waarvan bijna 3.000 mensen door gevaarlijke stoffen. Vaak weten werkgevers niet met zekerheid of hun medewerkers overmatig worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Dit inzicht ontbreekt, maar dient wel aanwezig te zijn. Dit staat in de Arbowet en hoort bij goed bedrijfsbeleid.

Voor een groot aantal stoffen zijn grenswaarden vastgesteld op basis van wetenschappelijk onderzoek. Dit zijn waarden waar de blootstelling, gedurende een bepaalde periode, niet boven mag komen. Er zijn verschillende soorten grenswaarden, zoals voor piekblootstelling en de dagblootstelling. Wanneer er geen wettelijke grenswaarde is vastgesteld, zul je als bedrijf zelf een waarde vast moeten stellen.

Omdat de blootstelling afhankelijk is van diverse factoren is deze lastig in te schatten. De blootstelling is afhankelijk van de concentratie gevaarlijke stof waaraan een werknemer wordt blootgesteld en hoe vaak en hoe lang de blootstelling plaatsvindt. In de RI&E wordt dit blootstellingniveau bepaald en wordt deze getoetst aan de (vastgestelde) grenswaarde. De bepaling van de blootstelling kan, afhankelijk van de situatie, plaats vinden door middel van een model, blootstellingsinschattingen op basis van metingen uit het verleden of door middelen van metingen. Veel toegepaste modellen in Nederland zijn Stoffenmanager en ART.

Meetplan

Voor metingen dient een meetplan opgesteld te worden. De geldende norm voor het toetsen van metingen aan grenswaarden is de NEN-EN-689. Ook deze norm beschrijft dat je eerst met modellen de situatie mag beoordelen. Zijn toch metingen nodig, dan geeft deze norm het aantal inhalatie metingen aan dat je minimaal nodig hebt om met voldoende zekerheid aan te kunnen tonen dat de blootstelling voldoende beheerst is. En hoe je deze meetresultaten vervolgens toetst aan de grenswaarden van de gemeten stoffen.

De RI&E in 4 stappen

De basis voor de opzet van de RI&E gevaarlijke stoffen is het vier-stappenplan van Inspectie SZW (Zelfinspectie gevaarlijke stoffen iSZW).

STAP 1 INVENTARISEREN

Inventariseer welke gevaarlijke stoffen aanwezig zijn of vrijkomen tijdens de werkzaamheden waarbij wordt gekeken naar de eigenschappen van deze stoffen en het toegestane gebruik. Je gaat aan de slag met het krijgen van overzicht. Waar nodig en mogelijk worden stoffen afgevoerd. Vraag veiligheidsinformatiebladen en doe de VIB-check. Stel de relevante, noodzakelijke grenswaarden vast.

STAP 2 BEOORDELEN

Beoordeel de hoogte van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen door middel van een kwalitatieve blootstellingsinschatting of door metingen en toets dit aan de grenswaarde.

STAP 3 MAATREGELEN

Het vaststellen en nemen van maatregelen als blijkt dat in bepaalde situaties grenswaarden worden overschreden. Deze maatregelen hebben het meeste effect als de bron wordt aangepakt (vervangen), maar het begint ook met gezond-verstandmaatregelen die je praktisch gevaarlijke situaties helpt voorkomen. De arbeidshygiënische strategie vormt de basis. De maatregelen worden naar aanleiding van de RI&E vastgelegd in een plan van aanpak. Betrokkenheid van de OR is hierbij van belang.

STAP 4 BORGING

Borg dat de blootstelling aan gevaarlijke stoffen blijvend wordt beheerst door een standaard aanpak van veranderingen in de werkzaamheden of inrichting van de werkplek. Instrueer je medewerkers. 
Het advies is om regelmatig het plan van aanpak door te nemen en minimaal eens per jaar te kijken of de RIE nog actueel is; of alle punten nog steeds zijn afgehandeld, of zaken opnieuw ingepland moeten en of er aanvullende acties nodig zijn.  

Specialistisch werk

De uitvoering van de RI&E gevaarlijke stoffen is specialistisch werk. Wanneer jezelf deze deskundigheid niet in huis hebt, vraag hiervoor dan de hulp in van een deskundige arbeidshygiënist. Soms is een hoger veiligheidskundige tevens opgeleid om dit soort ondersteuning te geven. Uiteindelijk levert deze hulp tijdswinst op, is het mogelijk prioriteiten vast te stellen, vergroot het je eigen kennis en is het mogelijk te bepalen of maatregelen daadwerkelijk noodzakelijk zijn. Het zal het de kwaliteit van de RI&E vergroten.

En let op, de RI&E dient, bij meer dan 25 werknemers, getoetst te worden door een gecertificeerde arbeidshygiënist. Maar ook bij minder werknemers, kan dit verstandig zijn.

Speciale aandacht voor

In de RI&E is er speciale aandacht voor de kankerverwekkende, mutagene en/of reprotoxische stoffen, ook wel CMR stoffen genoemd. In geval van uitstoot van dieselmotoremissies, wordt de BasisInspectieModule (BIM) Blootstelling aan dieselmotoremissies (DME) in de beoordeling meegenomen. Tevens kunnen de verplichtingen vanuit REACH onderdeel uit maken van het geheel. REACH betreft Registratie, Evaluatie, Autorisatie en beperkingen van Chemische stoffen. Het is een Europese verordening, met als doel mens en milieu te beschermen tegen de risico’s van chemische stoffen. Zo nodig wordt de opslag van gevaarlijke stoffen beoordeeld volgens de Basisinspectiemodule van de Inspectie SZW.

Direct aan de slag?

Ben je overtuigd geraakt van de noodzaak van een RI&E? Klik dan hier om een account aan te maken om aan de slag te gaan met de branche RI&E. Wil je een maatwerk verdiepende RI&E gevaarlijke stoffen? Neem dan contact op met je arbodienst. Tevens kun je de arbodiensten vinden via de Volandis Preventiegids.