Gevaarlijke stoffen

Nogal wat stoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid als je ze op de huid krijgt of inademt. Je kunt op verschillende manieren aan schadelijke stoffen worden blootgesteld:

• Veel schadelijke stoffen zitten in producten, waardoor we van schadelijke producten spreken. Schadelijke stoffen zitten bijvoorbeeld in verf, lijm of ontkistingsmiddel.
• Schadelijke stoffen kunnen vrijkomen tijdens het aanbrengen van producten, bijvoorbeeld bij epoxyproducten, PUR of acrylaat.
• Schadelijke stoffen kunnen ontstaan in een proces of tijdens het werk, dit is het geval bij bijvoorbeeld dieselmotoremissies of lasrook.

Schadelijke producten in een verpakking kun je herkennen aan het etiket. Op het etiket staan rood-witte ruitvormige pictogrammen die het gevaar aanduiden. Er kan een signaalwoord bij staan. Het signaalwoord "Gevaar" wordt gebruikt voor zeer gevaarlijke producten. Voor minder gevaarlijke producten is het signaalwoord op het etiket "Waarschuwing".

 giftig

oxiderend

 ontplofbaar

gassen onder druk

bijtend 

milieugevaarlijk

lange termijn gezondheidsgevaar

acute gezondheidseffecten 

ontvlambaar

Naast pictogrammen staan er ook gevaarszinnen op het etiket. Deze geven het risico van de stof aan. Dit zijn H- en P-zinnen (Hazard- en Precautionary: gevarenaanduiding en voorzorgsmaatregelen). Een H-zin geeft het gevaar aan, bijvoorbeeld H315: Veroorzaakt huidirritatie. Een P-zin geeft de voorzorgsmaatregelen aan, bijvoorbeeld P262: Contact met de ogen, de huid of de kleding vermijden. 

De gevolgen van werken met schadelijke producten verschillen per product. Van sommige producten kun je eczeem krijgen, van andere astma en van weer andere hoofdpijn. Langdurig met schadelijke producten werken, kan zelfs tot hele ernstige aandoeningen leiden. Het is daarom van belang dat je op de verpakking, het veiligheidsinformatieblad (VIB) of de PISA kaart leest hoe het toegepast moet worden.

Wat de gevolgen zijn van werken met een schadelijk product, hangt onder andere af van de mate waarin je word blootgesteld aan het product. Dit wordt door de volgende factoren bepaald:

Verwerkingsmethode
Bij het aanbrengen van producten waaruit bijvoorbeeld damp vrijkomt, worden de risico's bepaald door de manier van verwerking en de hoeveelheid product die in een bepaalde tijd wordt aangebracht. Bij verfspuiten leidt de verneveling bijvoorbeeld tot hoge concentraties schadelijke stoffen. Bij schilderen veroorzaakt het gebruik van een roller weer hogere concentraties dan het gebruik van een kwast, doordat meer verf in een bepaalde tijd wordt opgebracht. Bij het verwerken van PUR kunnen schadelijke isocyanaten vrijkomen wanneer de componenten van PUR worden samengevoegd. Is PUR eenmaal uitgehard, dan is er geen schade meer voor je gezondheid.

Werkomstandigheden
Een werkwijze die buiten geen problemen geeft, kan binnen tot ernstige gezondheidsklachten leiden. Dit komt doordat de concentratie stof in de lucht vanwege het gebrek aan ventilatie binnen veel hoger is dan buiten.

Gebruiksvoorschriften
Als je de voorschriften voor gebruik goed volgt, dan zijn de risico’s laag. Volg je de instructies niet, dan is het risico op gezondheidsschade groot. In het veiligheidsinformatieblad of op de PISA kaart staat aangegeven hoe het product veilig gebruikt kan worden. Het kan zijn dat je het product bijvoorbeeld maar een deel van de dag mag gebruiken, of dat ventilatie of ademhalingsbescherming verplicht is.

Specialisatie van de werknemer
Specialisatie heeft tot gevolg dat er beroepsgroepen ontstaan die elke dag en gedurende een groot deel van de dag hetzelfde werk doen. Hierdoor kunnen ze langdurig aan hoge concentraties schadelijke stoffen worden blootgesteld.

Voor de concentratie van schadelijke stoffen in de lucht zijn grenswaarden vastgesteld. Dat is een maximale waarde waar werknemers tijdens het werk aan mogen worden blootgesteld. Grenswaarden kun je vinden op de website van de Sociaal-Economische Raad (SER). Om te weten of bij de werkzaamheden in het bedrijf de grenswaarden worden overschreden, kun je als werkgever een meting laten uitvoeren door hun arbodienst of door een daarin gespecialiseerd adviesbureau.

Als werknemer kun je het volgende doen om jezelf beschermen tegen de schadelijke gevolgen van werken met schadelijke producten:

• Weet met welke producten je werkt en hoe je daar veilig mee kunt werken.
• Weet wat de pictogrammen en H- en P-zinnen op het gevaaretiket betekenen.
• Volg de instructies van leidinggevenden over hoe te werken met de producten nauwgezet op.
• Draag de benodigde persoonlijke beschermingsmiddelen, onderhoudt deze goed en berg ze ook netjes op als je ze niet gebruikt.
• Was je handen voor het eten en voor toiletbezoek.
• Trek verontreinigde kleding uit voor het eten.
• Rook niet.

Arbeidshygiënische strategie

Om blootstelling aan schadelijke stoffen te beperken, moet je als werkgever gebruikmaken van de arbeidshygiënische strategie. Dat houdt in dat je maatregelen altijd neemt in de hieronder toegelichte volgorde:

Bronmaatregelen: als werkgever moet je ervoor zorgen dat, indien mogelijk, het schadelijke product vervangen wordt door een minder of niet schadelijk product. Een voorbeeld is het gebruiken van kwartsvrije materialen in plaats van kwartshoudende steen.

Collectieve maatregelen: kan de bron van de blootstelling niet worden weggenomen? Neem dan als werkgever collectieve maatregelen die je werknemers beschermen tegen blootstelling. Een voorbeeld is het gebruiken van gereedschap met afzuiging; hierdoor wordt zowel de gebruiker als collega’s die dichtbij aan het werk zijn minder blootgesteld.

Individuele maatregelen: als er niet meer collectieve maatregelen genomen kunnen worden, dan kunnen er maatregelen worden genomen die een individuele werknemer beschermen. Een voorbeeld is ervoor te zorgen dat zo min mogelijk mensen met schadelijke stoffen werken en daarnaast zo kort mogelijk. In het ideale geval wordt een individuele maatregel getroffen voor alle werknemers in het bedrijf, zodat er sprake is van een collectief effect.

Persoonlijke beschermingsmiddelen: als alle bovenstaande maatregelen niet mogelijk zijn of niet voldoende zijn, dan is de laatst mogelijke optie het beschikbaar stellen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Als werkgever ben je verplicht deze aan je werknemers ter beschikking te stellen, als werknemer moet je deze ook gebruiken!