Bouwen met de RI&E
26 november 2020
Uit de cijfers van de Werkgevers Enquête Arbeid blijkt dat in de Bouw meer bedrijven over een RI&E beschikken dan wanneer we de cijfers voor bedrijven uit alle sectoren bekijken. Zeker ook bij bedrijven met minder dan 10 werknemers. Cijfers om trots op te zijn! Helaas zijn we er nog niet. Want de naleving van de RI&E kan nog beter. Niet omdat het moet, maar omdat de RI&E wel degelijk bijdraagt aan goede arbeidsomstandigheden. De cijfers leveren het bewijs.
De Bouw timmert flink aan de weg
In berichten over de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) voert de onvoldoende naleving van deze verplichting de boventoon. Al jaren blijft het aantal bedrijven dat over een RI&E beschikt, schommelen rond de 50%. Daarbij zien we dat dit percentage oploopt bij kleinere bedrijven. Waarom na 26 jaar RI&E verplichting nog steeds een groot aantal bedrijven geen RI&E heeft? Een veelgehoorde verklaring is dat de RI&E vaak gezien wordt als een papieren tijger en iets dat moet ‘van de Arbo’.
In de Werkgevers Enquête Arbeid (WEA[1]) is aan circa 4.400 werkgevers gevraagd of zij beschikken over de RI&E (2). In 2019 deden 335 bouwbedrijven met ten minste 2 werkenden mee aan de WEA. Het aantal onderzochte bouwbedrijven in 2019, per grootteklasse, is vergelijkbaar aan het onderzoek in 2016. Het is niet dezelfde groep bedrijven. De kans dat een bedrijf twee jaren op rij aan de WEA mee doet is klein. Er waren in Nederland in 2019 naar schatting van het CBS in totaal 29.607 vestigingen in de bouwnijverheid met ten minste twee werkenden.
Uit de WEA volgt dat het aantal bouwbedrijven met een RI&E behoorlijk hoger ligt dan voor de totale groep (‘Nederland BV’). De verschillen zie je in de grafiek in figuur 1. Hierin staat het percentage van de bedrijven met een RI&E. De bedrijven zijn opgesplitst naar aantal medewerkers. Het lichtroze vlak geeft het percentage aan van de totale groep bedrijven met een RI&E. De lichtblauwe kolom betreft de bouwbedrijven in 2019, de donkerblauwe kolom de bedrijven in 2016.
Figuur 1 - Percentage bedrijven met een RI&E, opgesplitst naar bedrijfsgrootte
Figuur 1 levert een mooi stukje hoogwerk nietwaar? In de drie groepen springt de Bouw er zichtbaar bovenuit. Kijken we naar de cijfers van 2016 en 2019 dan is het percentage bouwbedrijven met een RI&E van 65% toegenomen naar 68%. In 2019 had bijna 7 op de 10 bouwbedrijven een RI&E. Dat is een mooi resultaat. Maar het hoogste punt is nog niet bereikt. Want bij 3 op de 10 ontbreekt de RI&E nog. In welke categorie valt jouw organisatie?
De voorspellende waarde van de RI&E
De Inspectie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (iSZW) stelt dat hoe meer systeembepalingen in een bedrijf worden nageleefd, hoe groter de kans is dat de specifieke arbeidsomstandigheden adequaat worden beheerst (1). Met systeembepalingen bedoelen ze negen bepalingen uit de Arbowet (zie figuur 2). Zoals het hebben van de RI&E. iSZW stelt dat hoe meer van deze bepalingen jij kunt afvinken voor jouw bedrijf, hoe groter de kans dat arbo in jouw organisatie op orde is. En dat er dus goede maatregelen zijn om de risico’s te voorkomen of te verminderen. Welke van de systeembepalingen kun jij voor jouw organisatie afvinken? De best voorspellende bepalingen zijn trouwens het hebben van de RI&E en betrokkenheid van de medewerkers.
Figuur 2 - De negen systeemvoorwaarden uit de Arbowet
Met de RI&E werken aan gezond en veilig werk
Om te bewijzen dat het hebben van een RI&E samengaat met het nemen van maatregelen, gaan we terug naar de Werkgevers Enquête Arbeid. Daarin wordt ook de vraag gesteld of er in de afgelopen twee jaar maatregelen ingevoerd zijn op het gebied van arbo en verzuim. In 2016 was dat bij 65% van de bouwbedrijven het geval (landelijk 61%). In 2019 was dit percentage in de bouw zelfs 89% (landelijk 65%).
Combineren we de cijfers van het hebben van de RI&E en het nemen van maatregelen dan levert ons het plaatje in figuur 3 op.
Figuur 3 - Bedrijven die in de afgelopen 2 jaar arbo/verzuim maatregelen genomen hebben, met/zonder RI&E (WEA 2016)
In figuur 3 staat links het percentage van de bedrijven met 2 tot 4 medewerkers die in de afgelopen 2 jaar maatregelen hebben genomen op het gebied van arbo en verzuim. De donkerblauwe kolom betreft de bedrijven zonder RI&E. Van deze bedrijven heeft 39% in de afgelopen 2 jaar maatregelen genomen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren en verzuim terug te dringen. Van de bedrijven met 2 tot 4 werknemers met een RI&E, is dit percentage 61%. In het rechterdeel van de grafiek staan de percentages van alle bouwbedrijven.
De gearceerde vlakken in figuur 3 geven de percentages voor het totale aantal bedrijven dat aan de WEA deelnam. Hier zijn de verschillen tussen de bedrijven met en zonder een RI&E iets groter. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat er in de Bouw vaker een directe aanleiding is tot het nemen van maatregelen, een bedrijfsongeval bijvoorbeeld. Of een toolbox-meeting of werkplekinspectie.
Zowel in de Bouw als voor de totale groep bedrijven geldt dat het verschil in het nemen van maatregelen tussen bedrijven met en bedrijven zonder een RI&E statistisch gezien significant is. Dit betekent dat de kans dat het verschil op toeval berust erg klein is.
Je kunt hieruit concluderen dat het hebben van de RI&E vaker gepaard gaat met het nemen van maatregelen. Toeval? Nee! En ik durf te stellen dat je met de RI&E aan veilig en gezond werk in je onderneming bouwt. Ontbreekt in jouw organisatie de RI&E? Tijd om de mouwen op te stropen.
Bronnen:
- Inspectie SZW, Arbo in bedrijf, maart 2016
- www.monitorarbeid.tno.nl/nl-nl/onderzoeken/wea
[1] De WEA wordt elke 2 jaar uitgevoerd door TNO.
Dit artikel is tot stand gekomen met de data verkregen van datasupport TNO uit de WEA 2016 en WEA 2019.
