Krijgt sector met VCA-MAX aantal ongevallen naar nul?

Arbeidsongevallen op de bouwplaats kunnen vaak voorkomen worden. Ondanks de regels en hulpmiddelen gebeurt het nog vaak dat werknemers niet veilig werken. Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV) kwam daarom met VCA-MAX.

Sinds 2020 neemt het aantal ongevallen toe in de bouw. Terwijl de arbeidsinspectie (NLA) in 2020 53 ongelukken registreerde per 100.000 banen, was dit in 2024 opgelopen tot 89. Ondanks alle wet- en regelgeving en aanvullende maatregelen, zoals VCA-certificaten, opleidingen en trainingen, worstelt de sector nog met veiligheid op de werkvloer.

Zet jij de helm op?

Alleen wet- en regelgeving maakt de bouwplaats niet veiliger, erkent voorzitter van de SSVV Peter Hecker. “Het komt voor dat mensen niet doen wat ze wel zouden moeten doen. Soms zetten ze die bouwhelm toch niet op, omdat het te warm is.”

Vorig jaar schreef Cobouw al dat opdrachtgevers en bouwers moeite hebben met de naleving van veiligheidseisen, na een nieuw onderzoek van het Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Hieruit bleek dat partijen in de bouw een grijs gebied ervaren tussen wet en praktijk: niet alle wettelijke eisen zijn helder.

Vraag uit de sector

De deelnemende sectoren van de SSVV zien verschillende redenen voor ontwijking van de regels. Tijdsdruk is een belangrijke factor. Andere obstakels zijn taal en cultuurverschillen door de hoeveelheid arbeidsmigranten op de bouwplaats. Vorige maand kwam de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) nog met een onderzoek waaruit blijkt dat arbeidsmigranten tot vijf keer vaker betrokken zijn bij arbeidsongevallen dan de gemiddelde werknemer.

SSVV kreeg vanuit haar leden uit verschillende branches, waaronder ook de bouw, de vraag om gedrag en houding objectief meetbaar te maken. “Tijdens de coronaperiode zijn wij in gesprek gegaan met onze leden om te vragen wat bij hen speelt en hoe de SSVV daarmee kan helpen. Een belangrijk aandachtspunt was het gedrag en de houding rondom veiligheid. Want waarom vertikken mensen het om veilig te werken, terwijl ze alle kennis in huis hebben?”, vertelt Hecker. “Dat is best moeilijk om boven tafel te krijgen, bedrijven lopen er niet mee te koop dat dingen niet altijd goed gaan. Tegelijkertijd zijn sectoren er volop mee bezig, net als beïnvloeders, zoals de Governance Code voor de bouw, en autoriteiten zoals de NLA.

Koppelen aan bestaand systeem

“Er was vanuit opdrachtgevers en werkgevers de behoefte om meer bewustzijn te creëren van de risico’s en van het gedrag van de mensen op de bouw. Waarom doe je op de bouwplaats je helm op? Doe je dat om jezelf te beschermen of omdat het moet?”, stelt de voorzitter van SSVV vast. Het verzoek uit de achterban van SSVV was om veiligheidscultuur als component te koppelen aan het bestaande systeem van VCA-certificeringen voor bedrijven. “Het laatste waarop bedrijven zitten te wachten is een stapeling van certificaten en een extra auditor op de werkvloer”, zegt Hecker.

Om dit vorm te geven, startte SSVV in 2022 een stuurgroep. “Alle sectoren wilden in de stuurgroep actief zijn, iedereen wilde input leveren en betrokken zijn." Het resultaat is VCA-MAX, het VCA-certificaat met de VCA Module Gedrag (MG) als aanvulling. VCA-MAX is facultatief, maar de voorzitter van SSVV voorziet wel dat het een vereiste wordt en dat opdrachtgevers straks alleen willen werken met bedrijven die de VCA-MAX in huis hebben.

Jaarlijkse check

Het idee is dat met jaarlijkse audits wordt gekeken naar het gedrag en de houding rondom veiligheid bij bedrijven met de aanvullende VCA MG. Hecker legt uit: “VCA-MAX is drie jaar geldig. Minimaal één keer per jaar zijn er controles. Zo wordt de vinger aan de pols gehouden. Bij de Module Gedrag gaat het niet zozeer om de regeltjes aftikken, maar juist om een verandering in de bedrijfsvoering en communicatie.”

De VCA-MAX is vooral gericht op midden- en kleinbedrijven. SSVV heeft geprobeerd de eisen waaraan een bedrijf moet voldoen uitvoerbaar te houden. “Het moet wel behapbaar zijn voor een bedrijf dat ook nog geld moet verdienen. Dus hebben we het onafhankelijk laten toetsen door een ingenieursbureau op werkbaarheid. Het is opgetuigd in afstemming met opleiders en certificerende instanties.”

Voordat Hecker voorzitter was bij de SSVV, was hij onder andere actief in de steigerbouw. Daar was hij begin 2000 al bezig met de invloed van gedrag op de veiligheidsbeleving. Dat kwam toen niet makkelijk van de grond. “De tijd was nog niet rijp, de sectoren waren er nog niet klaar voor. Nu trokken de branches zelf aan de bel. Dit soort initiatieven werken beter van onderaf, in plaats dat het van boven wordt opgelegd.”

Veilgheidsbeleving

Krijgt de sector met de VCA-MAX het aantal ongevallen naar nul? "Nee, maar dat is wel de ambitie", vindt Hecker. “Je moet altijd streven naar het beste resultaat. Zeker als het om arbeidsveiligheid gaat. Veiligheidsbeleving is daarbij een cruciaal onderdeel geworden."

Over VCA-MAX

VCA-MAX is de veiligheidscultuurcombinatie die regels en gedrag verenigt.

• Het bestaande VCA-certificaat (VCA*, VCA**, of VCA-P) richt zich op heldere eisen, audits en gestructureerde processen.
• De aanvullende VCA Module Gedrag (VCA-MG) helpt bedrijven aantoonbaar veilig gedrag te stimuleren en veiligheid structureel te verankeren in gedrag en bewustzijn. Het bedrijf dat het certificaat haalt, staat op een vergelijkbaar gedrags- en cultuurontwikkelingsniveau als niveau 3 van bestaande cultuurladders.
• Bedrijven kunnen hun bestaande VCA-certificaat behouden en zich aanvullend laten toetsen op veiligheidsbewustzijn met de VCA Module Gedrag, of beide in één traject laten certificeren. Daarmee tonen zij aan dat veiligheid niet alleen geregeld is, maar ook écht wordt geleefd.

Bron: Cobouw